یادداشت‌های چندوقت یکبار در مورد موضوعات سیاسی و‌ اجتماعی

«FATF»، کاپیتولاسیون مالی و قضایی

نگاهی اجمالی بر تاثیر سوء تصویب کنوانسیون های مربوط به FATF بر استقلال مالی، قضایی و نیز امنیتی ایران

رضا کریمی

بحث های مربوط به FATF و کنوانسیون های آن، شامل پالرمو، وین و کنوانسیون تامین مالی تروریزم سازمان ملل، از زمان برجام در ایران به شکل جدی دنبال شده و موافقان و مخالفانی چه در میان روشنفکران، مردم و همینطور مقام­های رسمی دارد. موضوعاتی مانند FATF، اصولا به شکلی هستند که اگر با نگاهی جامع و دیدی چند بعدی به آن پرداخته نشود، تنها ظاهری از آن دیده می شود که قدرت های اصلی پشت این نهاد، اهداف اصلی را با آن آراسته اند.

به شخصه معتقدم روشنگری و اطلاع رسانی در مورد FATF و کنوانسیو های مربوطه به خوبی در سطح جامعه انجام نشده، و آنان که دل در گرو استقلال و عزت این کشور دارند، بر اساس بصیرت، اخبار، و مطالبی که شاید اطلاعات را به شکل قطه چکانی به مخاطب رسانده اند، ویا صرفا کلی گویی برخی رسانه ها، هدف اصلی آنرا درک کرده و با آن مخالف هستند؛ اما همچنان هستند کسانیکه به دلیل ناآگاهی، و یا تبلیغات جناح های خاص ی داخلی و خارجی، پیوستن به این کنوانسیون ها را امری در راستای پیوستن به اقتصاد جهانی و رهایی از تحریم ها می دانند.

اشاره کردیم که این کنوانسیون ها برای پنهان سازی اهداف اصلی، تصور قدرت های گرداننده آن بزک شده تا مخالفت با آن سخت تر باشد. با مهم جلوه دادن بخش مبارزه با پولشویی این کنوانسیون ها، و تاکید بر کارآمدی آن در مقابله با این پدیده، و همینطور مسائل ضد تروریزم، ظاهری برای این سیستم ساخته شده است که به نظر زیباست، و شاید مخالفت با آنرا در افکار عمومی سخت کند. اما آنچه در پس این ظاهر قرار دارد، از میان رفتن استقلال قضایی، کاپیتولاسیونی در شکل جدید، و نوعی خودتحریمی است.

موارد بسیاری مرتبط با FATF وجود دارد، که یا دیده نشده، یا عامدانه به اشتباه در افکار عمومی جا انداخته شده اند. از جمله ی آنها، به کارگیری واژه ی «توصیه»، به عنوان معادل (Recommendation) است. بر اساس همین واژه، اینطور استدلال می شود که قوانین FATFدر واقع توصیه هایی برای مبارزه با پولشویی و تامین تروریزم هستند، نه قوانینی لازم الاجرا. اما آنچه در چارچوب FATF و کنوانسیون های مرتبط با آن، توصیه (recommendation) نامیده می­شود، در واقع همان استانداردها، اصول و قوانین این برنامه است، که شاید نام گذاری آنها به صورت «توصیه» موجب سوبرداشت شود. در سند رسمی FATF، که برای آخرین به روزرسانی این توصیه­ها، در ژوئن 2019 منتشر شده است، آنها را یک استاندارد بین المللی توصیف می کند که کشورهای عضو باید از طریق اقداماتی که بنابرشرایط مختلف تنظیم شده رعایت کنند. «توصیه های FATF در واقع اقدامات اساسی هستد که کشورها باید به آن عمل کنند تا به این اهداف دست یابند:

شناسایی خطر، و بسط ت ها و همکاری های داخلی

پیگیری پول شویی، تامین مالی تروریزم، و تامین مالی تولید سلاح های غیرمتعارف

اقدامات پیشگیرانه در مورد بخش مالی و بخش های دیگر

برقراری قدرت و مسئولیت برای مقامات یا ادارات توانمند در این زمینه، شامل اعمال قوانین تحقیقاتی و نظارتی

ارتقای شفافیت و در دسترس بودن اطلاعات مالکیت شخصیت های حقوقی و قراردادها و توافقات

تسهیل همکاری بین المللی در این زمینه»

مواردی که به عنوان توصیه در اسناد FATF ذکر می شوند، برای تمام اعضا لازم الاجرا هستند، و علاوه بر گزارش های مفصل در مورد عمل به توصیه ها، نظارت هایی سخت بر آن در هر کشور وجود دارد، و هرگونه تخطی از آنها موجب اقدامات تنبیهی این نهاد می شود. شرایطی که مفهوم «توصیه» را به کل زیر سوال می برد.

توصیه ها و استانداردهای FATF ابتدا در سال 1990 صرفا برای مبارزه با پول شویی شکل گرفت، اما از 2001 به بعد بحث تامین مالی تروریزم را نیز شامل شد، که هشت توصیه اصلی آن به این موضوع اختصاص یافته. مفاد این توصیه ها از سال 2003، در قالب کنوانسیون های مختلف، توسط 180 کشور، به عنوان استانداردهای بین المللی ضد پول شویی و مقابله با تامین مالی تروریزم (AML/CFT) به رسمیت شناخته شده است. که کنوانسیون های پالرمو CFT و کنوانسیون وین از آن جمله اند و در ایران هم در حال بحث جهت تصویب هستند.

در اسناد FATF، وظایف کلی کشورهای عضو به این شکل تشریح شده است: کشور های عضو باید ابتدا خطر های پول شویی و تامین مالی تروریزم را شناسایی، ارزیابی و تحلیل کنند، سپس اقدامات مناسب را برای کاهش یا از میان بردن این خطر عملی کنند. مبارزه با تامین مالی تروریزم از سال 2003 چنان در این ساختار اهمیت یافته، که می­توان گفت به هدف اصلی چارچوب FATFتبدیل شده. همچنین باید تاکید کرد که این توصیه ها، بر خلاف نام آنها که به نظر اختیاری و پیشنهادی هستند، ماهیتی کاملا دستوری و رسمی دارند، به طوریکه بنابر اسناد FATF، این اقدامات توصیه شده در استانداردها باید توسط تمام کشورهای عضو عملی شوند، و انجام آنها با جدیت و شدت مورد ارزیابی قرار میگیرد، که یکی از ابزارهای ارزیابی این اقدامات صندوق بین المللی پول و بانک جهانی است. همچنین کشورهای عضو باید اطمینان حاصل کنند که نیروهای اطلاعات مالی، نیروهای انتظامی و برقراری نظم، سازمان های قانون گذار، و ناظر و تمام ارگان های مرتبط دیگر، سازوکاری مناسب برای این اقدامات داشته باشند. در واقع تمام سازوکار و سازمان های داخلی، از قضایی و انتظامی تا نظارتی باید بر اساس اصول این کنوانسیون ها تنظیم شوند تا بتوانند توصیه ها را عملی کنند.

مدتی بود که به دنبال کتاب جدیدی بودم برای ترجمه، که به دلایل مختلف یا مواردی که پیدا میکردم ترجمه شده بود، یا شرایط خاص دیگری وجود داشت که امکان کار را نمیداد. اما خوشبختانه کتاب نسبتا جدیدی از ویلیام بلوم پیدا کردم به نام «مهلک ترین صادرات آمریکا: دموکراسی». آنقدر برایم جذاب بود که عصر بخشهای زیادی از آنرا خواندم و کتابخانه ملی را هم چک کردم تا مطمئن باشم قبلا ترجمه نشده است.

در برنامه ریزی های اولیه ام نهایت سه ماه را برای ترجمه در نظر گرفته ام، که امیدوارم بتوانم در زمیان کوتاه تر ترجمه رو به پایان برسانم. در همین زمان هم باید به دنبال انتشاراتی جدید باشم، تا با تاخیرهای وحشتناک مرکز اسناد که کار انتشار ترجمه های قبلی را داشت رو به رو نشوم، گرچه همیشه از زحمات این دوستان ممنون هستم.

ابتدا کتاب دیگری را انتخاب کرده بودم، اما ظاهرا فردی دیگر در حال ترجمه آن بود، ولی به هر حال نتیجه بدی هم نداشت، و کتاب جدیدی که انتخاب کردم شاید برایم به همان جذابیت کتاب قبلی باشد.